Tháng 8 năm 1945, Đảng đã phát động cuộc Tổng khởi nghĩa để giành chính quyền và chỉ trong vòng hơn 10 ngày cuộc Tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi. Cách mạng Tháng Tám thành công đã đánh dấu sự ra đời của lực lượng CAND và cũng từ đây ngày 19 tháng 8 hằng năm được chọn là Ngày truyền thống lực lượng CAND.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ (1945 - 1975), lực lượng CAND ngày càng phát triển về cả số lượng và chất lượng, đã đạt được nhiều thành tích quan trọng, góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc. Sau nhiều lần đổi tên gọi khác nhau, ngày 07/5/1998, tại Kỳ họp thứ ba Quốc hội khóa X, Quốc hội đã ra Nghị quyết số 13 - NQ/1998/QH đổi tên Bộ Nội vụ thành Bộ Công an.
Trong giai đoạn hiện nay, lực lượng CAND là cánh tay đắc lực của Đảng, Nhà nước phục vụ cho sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa - hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, chống lại âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch, giữ gìn anh ninh trật tự, an toàn xã hội.
78 năm chiến đấu xây dựng và trưởng thành, Công an nhân dân đã không ngừng phát huy truyền thống vẻ vang của lực lượng CAND, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, giữ vững bình yên cho nhân dân. Ngày 13/6/2005, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 521/QĐ-TTg, Quy định ngày 19 tháng 8 hàng năm là Ngày hội “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”. Ngày 12/12/2005, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký Lệnh số 30/2005/L-CTN công bố Luật Công an nhân dân, trong đó quy định: Ngày 19 tháng 8 hàng năm là Ngày truyền thống của Công an nhân dân và là ngày hội “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”.
Công an nhân dân luôn giữ vai trò là lực lượng vũ trang trọng yếu, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân do Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện; giữ vai trò “nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội”.
Ngay sau khi ra đời, Công an Việt Nam đã bước ngay vào trận chiến đấu quyết liệt, một mất một còn với các kẻ thù giai cấp và kẻ thù dân tộc. Tổ chức các cuộc trấn áp các tổ chức phản cách mạng, phản động và bọn tội phạm hình sự, trực tiếp làm nhiệm vụ bảo vệ chính quyền cách mạng vừa thành lập ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam. Sau năm 1954, đất nước ta tạm thời bị chia cắt làm hai miền với hai nhiệm vụ chiến lược khác nhau. Lực lượng CAND đã chủ động tích cực trên các mặt công tác và chiến đấu lập nên những chiến công xuất sắc trên cả chiến trường miền Nam và bảo vệ hậu phương miền Bắc xã hội chủ nghĩa; lực lượng CAND đã vận dụng nhiều hình thức, biện pháp đấu tranh phong phú, phát động rộng rãi, mạnh mẽ phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc; phòng ngừa, phát hiện và dập tắt kịp thời các tổ chức gián điệp cài lại, phát hiện, bắt giữ hàng trăm toán gồm hàng ngàn tên gián điệp biệt kích và trấn áp kịp thời các tổ chức phản động nhen nhóm; làm thất bại chiến tranh tâm lý, chiến tranh phá hoại của địch…Sau ngày 30/4/1975, đất nước được thống nhất cùng đi lên Chủ nghĩa xã hội, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, tập trung, thống nhất của Đảng, phối hợp chặt chẽ với Quân đội nhân dân và các cấp, các ngành, lực lượng CAND đã tích cực tham gia xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng ở vùng mới giải phóng, tổ chức quản lý, cải tạo binh lính, nhân viên của chế độ cũ, truy quét tàn quân địch. Giai đoạn 1986 đến nay: Sau hơn 36 năm đổi mới, lực lượng CAND luôn chủ động nắm chắc tình hình, không để bị động, bất ngờ; thực hiện tốt chức năng tham mưu chiến lược với Đảng, Nhà nước, Chính phủ về nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, các chủ trương, chính sách đối ngoại của Việt Nam với các nước lớn, các địa bàn chiến lược, ứng xử linh hoạt trước các sự kiện trong quan hệ đối ngoại và phòng, chống dịch Covid-19. Bảo vệ tuyệt đối an toàn hoạt động của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các sự kiện chính trị, văn hóa, xã hội, đối ngoại quan trọng, các mục tiêu, công trình trọng điểm. Nhanh chóng cụ thể hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo đảm an ninh, trật tự.
Suốt chặng đường 78 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành dưới sự lãnh đạo của Đảng, được Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp chăm lo giáo dục, rèn luyện, trong bất cứ hoàn cảnh nào, cán bộ, chiến sỹ Công an nhân dân luôn giữ vững bản lĩnh chính trị, khẳng định lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, với dân tộc, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, lập nhiều thành tích, luôn xứng đáng là một lực lượng “Trung thành với Đảng - Tận tụy với dân - Vì nước quên thân - Vì dân phục vụ”, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Bảy mươi tám năm song hành cùng đất nước, đã xuất hiện hàng vạn tấm gương cán bộ, chiến sĩ công an dũng cảm, ngày đêm tận tụy, hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, vì cuộc sống bình yên và hạnh phúc của nhân dân. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đã có trên 14.000 cán bộ chiến sĩ công an anh dũng hy sinh, hơn 20.000 đồng chí bị thương tại các chiến trường.
Ngày nay, trên mặt trận đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh, trật tự đầy cam go, quyết liệt, máu của cán bộ, chiến sĩ công an vẫn đổ, hàng trăm cán bộ chiến sĩ công an đã anh dũng hy sinh, hàng nghìn đồng chí bị thương trong khi làm nhiệm vụ. Mỗi thành tích, mỗi chiến công, mỗi gương người tốt, việc tốt, mỗi sự cố gắng tận tụy của cán bộ, chiến sĩ công an đã góp phần giữ vững hòa bình, ổn định đất nước, giữ nghiêm kỷ cương, phép nước; bảo vệ tài sản, tính mạng và cuộc sống bình yên, hạnh phúc của nhân dân; góp phần vào sự trưởng thành, lớn mạnh của Công an nhân dân, viết tiếp truyền thống vẻ vang của lực lượng Công an nhân dân Việt Nam.