Cụ thể, trong văn bản gửi Bộ Nội vụ báo cáo tình hình cán bộ, công chức, viên chức thôi việc, UBND TP Hồ Chí Minh cho biết, từ ngày 1/1/2020 đến ngày 30/6/2022, cán bộ, công chức, viên chức thôi việc theo nguyện vọng là 6.177 người. Cụ thể, có 676 cán bộ, công chức thôi việc và 5.501 viên chức thôi việc theo nguyện vọng. Viên chức thôi việc nhiều nhất là trong khối giáo dục với 2.436 trường hợp, y tế là 2.145 trường hợp; trong khi các lĩnh vực sự nghiệp khác chỉ có 920 trường hợp.

Riêng ngành Y tế đã chứng kiến "làn sóng" nhân viên thôi việc với gần 10.000 người được các địa phương ghi nhận từ đầu năm 2021 đến hết tháng 6/2022. Trong đó có một số tỉnh, thành phố có số lượng thôi việc, bỏ việc cao như: TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai, Bình Dương, An Giang, Đà Nẵng…

Tương tự y tế là giáo dục khi tình trạng “khát” giáo viên ngay trước thềm năm học mới đang diễn ra tại một số tỉnh, thành. Đơn cử tại Bình Dương, năm học 2022-2023, tỉnh này thiếu trên 3.000 giáo viên; thế nhưng, chỉ trong vòng 4 tháng (từ tháng 1 đến tháng 4/2022) tỉnh đã có 527 giáo viên nghỉ việc.

Dẫu ở thời điểm hiện tại, Bộ Nội vụ chưa có thống kê đầy đủ về số lượng công chức, viên chức xin thôi việc trên phạm vi cả nước vì đang trong quá trình tổng hợp từ các bộ, ngành địa phương song theo đánh giá tình trạng “người nhà nước” xin thôi việc đang tăng từng ngày và đáng báo động.

Lý do mà người viết đơn xin nghỉ việc thì có rất nhiều, như "theo nguyện vọng cá nhân", "do tiền lương thấp", "do sức khỏe", "do điều kiện gia đình", "do môi trường không phù hợp"... Nếu xét ở góc độ nào đó, trong một thị trường lao động rất mở và nhiều cơ hội phát triển hết khả năng như hiện nay, công chức, viên chức hoàn toàn được quyền chọn nơi làm việc, được trả công xứng đáng so với sức lao động bỏ ra.

Vậy, hiện tượng này liệu có thành "Làn sóng mới" nghỉ việc nhà nước hay không? Về vấn đề này, một số quan điểm cho rằng, về tổng thể, công chức, viên chức xin thôi việc là chuyện bình thường trong nền kinh tế thị trường. Người sử dụng lao động có quyền lựa chọn lao động có tay nghề cao, có năng lực và trách nhiệm, giỏi chuyên môn, người lao động cũng có quyền lựa chọn, tìm kiếm việc làm có lương cao, môi trường và điều kiện làm việc tốt, phù hợp với nghề nghiệp, năng lực, sở trường của mình. Không làm ở khu vực công thì làm ở khu vực tư, tất cả đều vì sự phát triển của đất nước…

Nhưng, nhiều chuyên gia lo ngại, cứ đà này tăng, các cơ quan nhà nước, bệnh viện công lập, trường công sẽ không có người giỏi làm việc nữa. Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hiệp hội khoa học hành chính Việt Nam Trần Anh Tuấn cho rằng, nhìn dưới góc độ phạm vi các cơ quan, tổ chức nhà nước, tình trạng công chức, viên chức xin thôi việc, xin nghỉ việc tăng nhanh trong thời gian gần đây là vấn đề rất cần phải quan tâm. Vì người xin thôi việc, xin nghỉ việc thường lại là những người làm việc tốt, có năng lực chuyên môn cao. Họ xin nghỉ việc để chuyển sang làm việc ở khu vực tư hoặc doanh nghiệp.

“Còn những người "sáng cắp ô đi, chiều cắp về", hạn chế và yếu về năng lực thì chẳng bao giờ xin nghỉ việc, trừ khi cơ quan đưa họ vào diện tinh giản biên chế. Điều này dẫn đến chất lượng hoạt động của các cơ quan nhà nước, chất lượng dịch vụ công sẽ có nguy cơ giảm” – ông Trần Anh Tuấn nói.

Vậy nguyên nhân nào khiến cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc, thôi việc? Một số phân tích cho rằng, nguyên nhân chính dẫn đến công chức, viên chức “bỏ công, sang tư" chủ yếu là do chế độ tiền lương và chính sách đãi ngộ thấp; cơ hội thăng tiến không nhiều trong khi áp lực công việc ngày một lớn. Điều này dẫn đến “thiếu rừng thì hổ sẽ đi”…

Chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực hành chính công, ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS) phân tích: Hai động lực lớn nhất để công chức gắn bó trong lĩnh vực công là “được cống hiến và thăng tiến” nhưng nếu “thăng tiến” không được đảm bảo, không công bằng vì lý do: quan hệ; tiền tệ nên nhiều người tài không được trọng dụng. Trong khi đó, chế độ lương thì thấp, không đảm bảo cuộc sống thì họ sẽ đi tìm cơ hội mới cho mình…

Để ngăn chặn tình trạng “chảy máu” chất xám này, nhiều chuyên gia lĩnh vực lao động cho rằng, giải pháp cần ngay lúc này là khẩn trương cải cách chế độ tiền lương cũng như đổi mới cơ chế tuyển dụng, sử dụng, quản lý công chức, viên chức theo vị trí việc làm, phù hợp với cơ chế thị trường. Phải tìm nguyên nhân sâu xa, cái gì thuộc về phạm trù chính sách pháp luật, hệ thống quản trị thì phải sửa đổi.

Mặt khác, cần sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật, khắc phục tình trạng chồng chéo, bất cập, kẽ hở, “lỗ hổng”, nhất là nhiều cách hiểu khác nhau trong cùng một vấn đề... nhằm hạn chế rủi ro, tạo điều kiện tốt nhất cho cán bộ, công chức, viên chức trong thực thi nhiệm vụ, công vụ được giao. Trong đó phải giữ bằng được và trao cơ hội thăng tiến, chứ không phải ưu tiên “con ông cháu cha” cho những công chức, viên chức có tầm, có tâm, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung.

Một việc nữa không thể không làm, đó là tiếp tục tinh giản biên chế theo đúng chủ trương của Đảng theo hướng đào thải những người không làm được việc và tuyển mới những người làm việc tốt về thay thế. Cần nghiên cứu, đẩy mạnh hơn nữa việc phân cấp, ủy quyền cho cấp dưới, cho công chức, viên chức trong thực thi công vụ để giảm tải khâu trung gian hoặc không thật sự cần thiết. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện quy định về vấn đề tự chủ, xã hội hoá, đào tạo cán bộ để có hành lang pháp lý, bảo vệ họ khi họ làm việc, tránh bị sai phạm…/.