Chấp nhận thiệt thòi
Làm nhân viên tạp vụ ở một trường mầm non, hơn 6 năm nay chị Minh Tâm, trú tại phường Phước Vĩnh, TP. Huế tham gia đóng BHXH đều đặn và quyết định sẽ đóng đủ thời gian quy định để sau này lớn tuổi, nghỉ việc sẽ nhận lương hưu. Năm 2021, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên công việc thất thường, phải nghỉ việc thường xuyên, trong khi là nhân viên hợp đồng thời vụ nên chị Tâm không được trả lương dẫn đến khó chồng khó. Cuối năm 2021, chị Tâm quyết định ngừng đóng BHXH và nhận BHXH một lần.
“Năm 2021, công việc của cả 2 vợ chồng đều bấp bênh, trong khi vẫn phải chi các khoản chi tiêu trong gia đình nên thiếu hụt quanh năm. Vẫn biết nhận BHXH một lần là thiệt thòi về sau và ước mơ sau này được nhận lương hưu cũng chấm hết, song vì quá khó khăn nên đành chấp nhận”, chị Tâm chia sẻ.
Ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên thời gian qua, số lượng NLĐ mất việc làm tăng cao, một số người không có thu nhập ổn định nên đã chọn hưởng BHXH một lần vì cần có khoản tiền trước mắt để chi tiêu, trang trải cho cuộc sống. Theo thống kê, trong quý I/2022 số người nhận BHXH một lần trên địa bàn hơn 2.000 người.
Việc nhận BHXH một lần có thể giải quyết được một số khó khăn trước mắt, song NLĐ đánh mất cơ hội hưởng an sinh xã hội (ASXH) khi đến tuổi già, thời điểm thường xuất hiện bệnh tật, đau ốm. Đây là vấn đề đáng lo ngại, không chỉ tác động trực tiếp đến quyền lợi NLĐ mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo ASXH lâu dài khi dân số trong nước đang bắt đầu già hóa.
Theo lãnh đạo BHXH tỉnh, việc NLĐ nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc họ tự tước bỏ quyền được đảm bảo ASXH của bản thân, tự rời khỏi hệ thống ASXH. Khi nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ mất cơ hội được hưởng lương hưu, không có điều kiện cơ sở vật chất đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già. Đặc biệt, NLĐ không được cấp thẻ BHYT miễn phí để hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, trong khi đây là độ tuổi thường xuyên đau ốm. Mặt khác, NLĐ cũng mất đi chế độ tử tuất như tiền mai táng phí, trợ cấp tử tuất một lần, thậm chí là các suất tử tuất hàng tháng cho con dưới 18 tuổi, vợ/chồng, bố mẹ hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật.
Theo đó, nếu tính toán số tiền nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn. Với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, NLĐ sẽ bị thiệt khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.
Hơn nữa, khi nhận BHXH một lần, NLĐ không được cộng nối thời gian tham gia BHXH và nếu tiếp tục quay lại tham gia BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đã đóng BHXH trước đó nên không đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động, hoặc nếu đủ điều kiện thì mức lương hưu không cao. Thực tế cho thấy, có rất nhiều người khi đã nhận BHXH một lần, sau này lại mong muốn được nộp lại khoản tiền đã nhận, tiếp tục tham gia BHXH cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu, nhưng không thể giải quyết được vì pháp luật hiện hành không có quy định.
Lợi ích lâu dài
Chính sách BHXH của Đảng và Nhà nước mang ý nghĩa nhân văn khi hỗ trợ thiết thực cho NLĐ. Bởi, thời gian đóng BHXH chính là thành quả của quá trình lao động, là một khoản tích lũy của bản thân khi còn sức khỏe, còn thu nhập để dành khi về già. Khi có lương hưu, NLĐ sẽ có nguồn thu nhập ổn định hằng tháng bảo đảm cuộc sống khi về già, giúp họ tự chủ hơn trong cuộc sống của mình, không lệ thuộc vào gia đình và xã hội.
Ngoài ra, trong suốt thời gian hưởng hương hưu, người lao động được cấp thẻ BHYT miễn phí (với mức hưởng 95% chi phí khám, chữa bệnh), không lo lắng khi không may bị ốm đau, bệnh tật. Ngoài ra, lương hưu được Nhà nước điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế nên người hưởng lương hưu luôn được bảo toàn giá trị, không bị rủi ro khi đồng tiền mất giá. Một ưu điểm nữa là, khi NLĐ qua đời, người lo mai táng sẽ được hưởng trợ cấp mai táng (bằng 10 tháng lương cơ sở tại thời điểm mất) và thân nhân NLĐ sẽ được hưởng trợ cấp tuất một lần hoặc trợ cấp tử tuất hằng tháng nếu đủ điều kiện theo quy định.
Phó Giám đốc BHXH tỉnh, ông Nguyễn Xuân Tiếu cho rằng, thời gian tới, BHXH tỉnh tiếp tục tăng cường công tác truyền thông dưới nhiều hình thức để NLĐ hiểu rõ về tính nhân văn, ưu việt, trách nhiệm cộng đồng của việc tham gia BHXH cũng như lợi ích của chế độ hưu trí, quyền được bảo đảm an sinh của mỗi người dân và những bất lợi khi NLĐ lựa chọn nhận BHXH một lần.
Trong đó, BHXH tỉnh thường xuyên tổ chức các hội nghị đối thoại với NLĐ về chế độ hưu trí, BHXH một lần, đồng thời phối hợp với Trung tâm Dịch vụ việc làm thành lập nhóm truyền thông trực tiếp tại trung tâm, phát tờ rơi để tuyên truyền, vận động NLĐ nên bảo lưu hoặc tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện, không vội vàng hưởng BHXH một lần nhằm cộng nối thời gian tham gia BHXH để hưởng các chế độ an sinh lúc về già.
Bài, ảnh: Thanh Hương
https://baothuathienhue.vn/nhan-bao-hiem-xa-hoi-mot-lan-loi-truoc-mat-thiet-hai-lau-dai-a112636.html